Το νέο τεύχος του περιοδικού “Ελιά και Ελαιόλαδο” που κυκλοφορεί είναι αφιερωμένο στην Κλιματική Αλλαγή. Ο ρόλος της ελαιοκαλλιέργειας είναι σημαντικός, μεταξύ άλλων, και για την αντιμετώπιση του φαινομένου αυτού, γεγονός το οποίο τεκμηριώνεται από τα αποτελέσματα της έρευνας που παραθέτει το Teatro Naturale και ακολουθούν παρακάτω.
Αρχικά, είναι γνωστό πως η παραγωγή ελαιολάδου διαμορφώνει την κοινωνικοοικονομική και περιβαλλοντική ζωή πολλών περιοχών της λεκάνης της Μεσογείου, ιδιαίτερα της νότιας Ισπανίας, της περιοχής με τη μεγαλύτερη παραγωγή ελαιολάδου στον κόσμο. Η καλλιέργεια της ελιάς τείνει να εντατικοποιείται, μεταβαίνοντας από τα παραδοσιακά συστήματα καλλιέργειας χαμηλής πυκνότητας φύτευσης, σε εντατικά και υψηλής πυκνότητας, γεγονός που θα μπορούσε μελλοντικά να επιφέρει μεγαλύτερες αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
Στόχος αυτής της μελέτης ήταν η εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, του αποτυπώματος άνθρακα (C) και του ισοζυγίου άνθρακα κατά την παραγωγή παρθένου ελαιολάδου. Η έρευνα έλαβε χώρα στην Ισπανία και αφορούσε 4 παραδοσιακές ξερικές καλλιέργειες, 4 παραδοσιακές αρδευόμενες και 3 εντατικές, συμπεριλαμβανομένης της φάσης επεξεργασίας.
Ειδικότερα, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της παραγωγής ενός κιλού παρθένου ελαιολάδου ποσοτικοποιήθηκαν με το εργαλείο Αξιολόγησης Κύκλου Ζωής (LCA) και μια προσέγγιση «cradle-to- gate» («από το χωράφι στο ράφι» δηλαδή) χρησιμοποιώντας δεδομένα από αυτές τις καλλιέργειες, αλλά και από 12 ελαιοτριβεία.
Αξίζει να σημειωθεί πως, κατά μέσο όρο, το 76,3% των εκπομπών αντιστοιχούν στην πρώτη φάση, δηλαδή στην καλλιέργεια και την ελαιοσυλλογή. Συνεπώς, για να μειωθεί ο αντίκτυπος της παραγωγής του παρθένου ελαιολάδου, καθίσταται επιτακτική η ανάγκη οι περισσότερες προσπάθειες βελτίωσης να στραφούν ειδικά στο στάδιο της καλλιέργειας.
Παρά τις μεγάλες διακυμάνσεις μεταξύ των εποχών και τις διαφορές μεταξύ των ανεξάρτητων αγροκτημάτων- δειγμάτων για κάθε τύπο καλλιέργειας, η εντατική καλλιέργεια είχε σημαντικά υψηλότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις στις περισσότερες κατηγορίες σε σύγκριση με τους παραδοσιακούς ξερικούς, κυρίως λόγω της εφαρμογής αζωτούχων λιπασμάτων, φυτοπροστατευτικών προϊόντων και ζιζανιοκτόνων.
Όσον αφορά το μέτωπο της κλιματικής αλλαγής, το περιβαλλοντικό αποτύπωμα ανά κατηγορία καλλιέργειας κυμαίνεται από 1,80 έως 2,41 για τους παραδοσιακούς ξερικούς, 1,59-2,78 για τους παραδοσιακούς αρδευόμενους και 2,28-3,26 Κg ισοδύναμου CO2 ανά κιλό παραγόμενου παρθένου ελαιολάδου για τους εντατικούς ελαιώνες.
Ωστόσο, ένα πολύ σημαντικό στοιχείο είναι πως το αποτύπωμα άνθρακα ήταν αρνητικό και διαμορφώθηκε κατά μέσο όρο για τους παραδοσιακούς ξερικούς στα -5,5, για τους παραδοσιακούς αρδευόμενους στα -4,3 και για τους εντατικούς ελαιώνες στα -2,7 Kg ισοδύναμου CO2. Από αυτά τα στοιχεία προκύπτει πως οι παραδοσιακοί ελαιώνες συμβάλλουν τα μέγιστα για την απορρόφηση του CO2.
Οι ελαιώνες είναι αποτελεσματικοί «απορροφητές» ατμοσφαιρικού CO2 κυρίως μέσω της συγκέντρωσης του CO2 σε δέντρα που καλλιεργούνται ή ακόμα και που δεν καλλιεργούνται μόνιμα.
Το κυριότερο συμπέρασμα της έρευνας αυτής όμως είναι πως οι παραδοσιακοί ξερικοί ελαιώνες είναι εκείνοι που απορροφούν τις μεγαλύτερες ποσότητες CO2 από οποιονδήποτε άλλο μοντέλο φύτευσης, γεγονός που συνδέεται άμεσα με το μικρότερο βαθμό εντατικοποίησης που εκείνοι παρουσιάζουν (πιο αραιή φύτευση).
Συμπληρωματικά, θα μπορούσαμε να τονίσουμε πως στις συνέπειες από την εγκατάλειψη από την οποία κινδυνεύουν οι παραδοσιακοί ελαιώνες μπορεί να συμπεριληφθεί και αυτή της συνεισφοράς τους στην απορρόφηση του CO2 και κατ’ επέκταση στην επιβράδυνση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής
Από τα παραπάνω στοιχεία προκύπτει πως τόσο το αποτύπωμα όσο και το ισοζύγιο άνθρακα εν τέλει είναι αρνητικά, ακόμα και στην παραδοσιακή αρδευόμενη και την εντατική ελαιοκαλλιέργεια.
Η εφαρμογή οργανικών λιπασμάτων, καθώς και προσωρινών καλλιεργειών κάλυψης, που να είναι τεχνικά και οικονομικά εφικτές, αποτελούν ωφέλιμες στρατηγικές για την επίτευξη αρνητικού ισοζυγίου άνθρακα και τη μείωση των (λίγων) αρνητικών επιπτώσεων της ελαιοκαλλιέργειας στο περιβάλλον.
Πηγή: Teatro Naturale
