Οι αιτίες και τα ερωτήματα του χάους στο Καζακστάν

Εξαιρετικά βίαιες συγκρούσεις έχουν ξεσπάσει ανάμεσα σε αντικυβερνητικούς διαδηλωτές και ένοπλες δυνάμεις στην οικονομική πρωτεύουσα του Καζακστάν, Αλμάτι, και σε άλλες πόλεις. ● Αφορμή, το κύμα σαρωτικής ακρίβειας στα καύσιμα. ● Αιτία, οι βαθύτατες και χρόνιες κοινωνικές ανισότητες. ● Χιλιάδες συλλήψεις, άγνωστος ο αριθμός των νεκρών διαδηλωτών.

Οι ρίζες της γενικευμένης, επισήμως «ακέφαλης», πλην όμως ένοπλης εξέγερσης κατά της διεφθαρμένης ελίτ του Καζακστάν –που με τη σειρά της κάνει λόγο για «διεθνή τρομοκρατία»–, ακόμη αναζητούνται, σε ένα περιφερειακά κρίσιμο και επικίνδυνα ρευστό φόντο.

 

Σε κάθε περίπτωση, η τελευταία αιματοχυσία αποτελεί «εγχειρίδιο» καταστολής από αυταρχικά καθεστώτα, όπως αυτό που –υπό τον εσαεί «εθνικό ηγέτη» Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγεφ– κρατά σφιχτά τα μετασοβιετικά ηνία της εξουσίας στη μεγαλύτερη χώρα της Κεντρικής Ασίας.

 

Η δε χαοτική κατάσταση –με την ενεργό πια στρατιωτική εμπλοκή του υπό ρωσική ηγεσία Οργανισμού Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας (CSTO)– φέρει όλα τα χαρακτηριστικά ενός νέου γεωπολιτικού θρίλερ στον ζωτικό χώρο της Ευρασίας.

 

 

Τουτέστιν, στο νότιο μαλακό «υπογάστριο» της Ρωσίας και σφήνα στα δυτικά πλευρά της Κίνας, κατά μήκος των συνόρων μάλιστα με την αυτόνομη επαρχία της Σιντζιάνγκ, της τουρκογενούς μειονότητας των μουσουλμάνων Ουιγούρων.

 

Με θρυαλλίδα την πρωτοχρονιάτικη άρση του πλαφόν και κατ’ επέκταση τον διπλασιασμό της τιμής του υγραερίου (βασικού καυσίμου αυτοκίνησης σε μια χώρα πλούσια σε κοιτάσματα πετρελαίου, φυσικού αερίου και ουρανίου), αλλά και με υπόβαθρο τις χρόνιες κοινωνικές ανισότητες, τη φτώχεια και την κυβερνητική διαφθορά σε μια κατ’ όνομα δημοκρατία, το Καζακστάν βυθίζεται σε πρωτόγνωρη για τα χρονικά του κρίση.

 

Με αντικυβερνητικούς διαδηλωτές –«τρομοκράτες» κατά το εγχώριο καθεστώς, με έξωθεν υποκίνηση και ένοπλη εκπαίδευση– να εφορμούν σε κυβερνητικά κτίρια και κρατικές δομές, να αρπάζουν οπλισμό και να συγκρούονται πλέον ακόμη και με δυνάμεις του στρατού στους δρόμους, με επίκεντρο την οικονομική πρωτεύουσα, το Αλμάτι.

Με άγνωστου αριθμού νεκρούς –μια και οι Αρχές ανακοινώνουν μόνο τις απώλειες στις τάξεις των δυνάμεων ασφαλείας, κάνοντας μέχρι χθες το βράδυ λόγο για 18 νεκρούς αστυνομικούς και μέλη της εθνοφυλακής, εκ των οποίων δύο δι’ αποκεφαλισμού, ως ένδειξη δράσης και τζιχαντιστικών ομάδων.

 

Χιλιάδες είναι οι συλλήψεις, ενώ η χώρα έχει κηρυχτεί σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης τουλάχιστον έως τις 19 Ιανουαρίου και καταπώς φαίνεται μέχρι νεωτέρας.

 

Κάτι που φαίνεται ότι τελικά θα κριθεί από τα αποτελέσματα της επισήμως χαρακτηριζόμενης «ειρηνευτικής αποστολής» της CSTO, αλλά και από την κατεύθυνση των μεταρρυθμίσεων που τώρα ευαγγελίζεται η καζακική ηγεσία, συνοδεία νεότερων ανακοινώσεων ότι θέτει σταδιακά την έκρυθμη κατάσταση στο Αλμάτι υπό τον έλεγχό της.

 

Εχοντας στο μεσοδιάστημα αποτύχει να κατευνάσει την εξέγερση με την παραίτηση της κυβέρνησης, την απομάκρυνση του Ναζαρμπάγεφ από την (κατά τα λοιπά ισόβια) προεδρία του εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας και την κατά τόπους επαναφορά του πλαφόν στην τιμή του υγραερίου, η ηγεσία του Καζακστάν και, επισήμως τώρα, η Μόσχα μιλούν για ξένο δάκτυλο και προσπάθειες αποσταθεροποίησης σε μία από τις πιο κομβικές γεωστρατηγικές γωνιές του κόσμου.

 

Οι ΗΠΑ, διά τις εκπροσώπου του Λευκού Οίκου, Τζεν Ψάκι, έσπευσαν να απορρίψουν ως «τρελούς ισχυρισμούς» του ρωσικού προπαγανδιστικού μηχανισμού τις υπόνοιες περί ανάμειξής τους.

 

Στον αντίποδα. ρωσικά ΜΜΕ επισημαίνουν σε αναλύσεις την εσχάτως επαμφοτερίζουσα στάση του προέδρου του Καζακστάν, Κασίμ-Ζομάρτ Τοκάγεφ (μέχρι πρότινος «εκλεκτού» του Ναζαρμπάγεφ), και το «εδώ και μια διετία κυβερνητικό φλερτ με εθνικιστές και φιλοδυτικές ομάδες, εισάγοντας αντιρωσικά μέτρα», όπως επισήμανε στο Russia Today ο επικεφαλής της Ευρασιατικής Αναλυτικής Λέσχης, Νικίτα Μέντκοβιτς.

 

Εν μέσω μπλακ άουτ στο Διαδίκτυο και στην κινητή τηλεφωνία του Καζακστάν, οι επίσημες επικοινωνίες πήραν χθες φωτιά.

 

«Κάθε μορφή τεχνικής πληροφόρησης και εμπειρίας» έσπευσε να προσφέρει χθες στον Καζάκο ομόλογό του ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν, ενόσω ο ευρύτερος περιφερειακός παρεμβατισμός της Αγκυρας εντείνει τον εκνευρισμό της Μόσχας.

 

Την «πλήρη υποστήριξη των ΗΠΑ στους συνταγματικούς θεσμούς του Καζακστάν, στην ελευθερία των ΜΜΕ και στην ειρηνική επίλυση της κρίσης, με σεβασμό των δικαιωμάτων», εξέφρασε από την πλευρά του στον Καζάκο ομόλογό του ο Αμερικανός ΥΠΕΞ, Αντονι Μπλίνκεν.

 

Λίγες ώρες νωρίτερα, εν τω μεταξύ, προειδοποιούσε τη Ρωσία με κυρώσεις για το ουκρανικό, εν χορώ με τη Γερμανίδα «Πράσινη» ΥΠΕΞ, Αναλένα Μπέρμποκ, κατά την παρθενική, επίσημη επίσκεψη της τελευταίας στην Ουάσινγκτον.

 

Η συγκυρία δεν θα μπορούσε να είναι πιο κρίσιμη, παραμονές των κρίσιμων, κλιμακωτών διαπραγματεύσεων μεταξύ της Δύσης και της Ρωσίας (αρχικά με τις ΗΠΑ, στις 9-10 του μήνα, στη Γενεύη, και στη συνέχεια στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ και του ΟΑΣΕ), με φόντο τη χαίνουσα ουκρανική κρίση.

 

Ενόσω είναι σε εξέλιξη οι μετ’ εμποδίων διεθνείς διαπραγματεύσεις για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Με το Αφγανιστάν να χάσκει και πάλι σαν ανοιχτή ισλαμιστική πληγή στην Κεντρασία. Και με το Πεκίνο να βρίσκεται, εν μέσω κλιμακούμενων εσωτερικών –οικονομικών και υγειονομικών– προκλήσεων, σε νεο-ψυχροπολεμική διένεξη με τις ΗΠΑ, οι οποίες παραμένουν, έναν χρόνο μετά την εισβολή στο Καπιτώλιο, μια υπερδύναμη διχασμένη και σε κρίση.