Ακόμα μία χαμένη ευκαιρία για το περιβάλλον και τους ανθρώπους

Η 29η Σύνοδος του ΟΗΕ για το Κλίμα (COP29) που ξεκίνησε στο Μπακού στις 11 Νοεμβρίου, ολοκληρώνεται αύριο. Όπως είναι γνωστό, η ατζέντα περιείχε τα κάτωθι θέματα: α) συμφωνία για το ύψος των χρηματοδοτήσεων για το κλίμα, β) μείωση των εκπομπών του CO2 και των άλλων αερίων του θερμοκηπίου και γ) συνέχιση των επεξεργασιών και των διεθνών σχεδίων για το κλίμα.

Παράλληλα, στις 16 και 17 Νοεμβρίου πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της Συνόδου διασκέψεις της Ιnter-Parliamentary Union, της Διεθνούς Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης, όπου συμμετείχαν βουλευτές από όλο τον κόσμο, με τελικό σκοπό την σύνταξη ενός διακηρυκτικού κειμένου με προτεινόμενες δράσεις-δεσμεύσεις προς τις κυβερνήσεις για την προστασία του περιβάλλοντος.

Εκπροσωπώντας το Eλληνικό Κοινοβούλιο, είχα την ευκαιρία να συμμετάσχω σε θεματικές, εκτός των άλλων, για την κατάσταση και τις προοπτικές του κλίματος, τη βιώσιμη ανάπτυξη και την ανθεκτικότητα, την περιβαλλοντική εκπαίδευση, καθώς και τις οικονομικές δράσεις για συμπερίληψη και συμμετοχή των πολιτών. Παράλληλα, είχα την ευκαιρία να συζητήσω και να ανταλλάξω απόψεις με ομολόγους μου για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι χώρες τους.

Το καταληκτικό κείμενο συμπερασμάτων της I.P.U. περιλάμβανε, εκτός των άλλων, προτροπές προς τις κυβερνήσεις για επιτάχυνση των θεσμικών μεταρρυθμίσεων, ενίσχυση της χρηματοδότησης των έργων πράσινης μετάβασης και περιορισμού των ρύπων, περιβαλλοντική ενημέρωση και εκπαίδευση, διεύρυνση των μέτρων για την κυκλική οικονομία, έμφαση στις πολιτικές για την υγεία και την ευημερία και την σύνδεσή τους με την προστασία των οικοσυστημάτων.

Ευρύτερες προκλήσεις

Σε θεωρητικό επίπεδο, η σύνοδος στο Μπακού αποτελεί μια γιγαντιαία και ευκταία κινητοποίηση πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών φορέων για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών κινδύνων. Στην πράξη, ωστόσο, οι ευχές και οι ελπίδες μετριάζονται και θολώνουν.

Αρχικά, το τελευταίο διάστημα είχαμε μια σειρά από εξελίξεις που δυσχεραίνουν ή, ακόμα, ναρκοθετούν τον στόχο της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, πέρα από το γεγονός ότι η σύνοδος πραγματοποιήθηκε για μια ακόμη φορά, έπειτα από τις αντίστοιχες στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Αίγυπτο, σε μια χώρα που βασίζει την οικονομία της στην εξόρυξη ορυκτών καυσίμων.

Η εκλογή του Τραμπ, ο οποίος τονίζει ότι θα οδηγήσει τις Η.Π.Α. σε μια δεύτερη έξοδο από τη συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική ουδετερότητα, η διάλυση του κυβερνητικού συνασπισμού στην Γερμανία, οι πόλεμοι στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή, συνιστούν μια πολύπαραγοντική εξίσωση: οι βλέψεις, οι συγκυρίες, τα χρονοδιαγράμματα, οι προτεραιότητες ειδικά των μεγαλύτερων οικονομιών, όχι μόνο δεν είναι κοινές, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις είναι αντικρουόμενες.

Η χρηματοδότηση, επίσης, είναι ένα βασικό αγκάθι: Στη σύνοδο αποφασίστηκε χρηματοδότηση των μελετών για το κλίμα, ύψους 100 δισ. δολαρίων ετησίως, μέχρι το 2030. Το ποσό αυτό είναι πολύ μικρό για την αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, για αυτό, χώρες του Οικουμενικού Νότου και μια σειρά οικολογικών οργανώσεων προτείνουν το ποσό αυτό να αυξηθεί τουλάχιστον μέχρι το 1 τρις δολάρια ετησίως, για το αντίστοιχο χρονικό διάστημα.

Παράλληλα, εκφράζονται βάσιμοι φόβοι ότι η μέση θερμοκρασία μπορεί να αυξηθεί με γρηγορότερους ρυθμούς, ακόμα και να υπερβεί τους 3 οC, όταν ο στόχος του Ο.Η.Ε. είναι για συγκράτηση της θερμοκρασίας στο 1,5οC σε σχέση με την προβιομηχανική περίοδο 1850-1900. Αυτό σημαίνει ότι η μείωση των εκπομπών του θερμοκηπίου κατά 42% έως το 2030, δεν θα αρκέσει και πρέπει να ληφθούν δραστικότερα μέτρα.

Ωστόσο, το πολιτικό πλαίσιο, ειδικά με την εκλογή του Τραμπ δεν είναι ευοίωνο. Βέβαια, και επί Δημοκρατικών αυξήθηκαν οι εξορύξεις πετρελαίου και φυσικού αερίου φτάνοντας σε επίπεδο ρεκόρ, αλλά οι προθέσεις του νέου Προέδρου των Η.Π.Α. φανερώνουν την σπουδή του να εντατικοποιήσει τις εξορύξεις, αυξάνοντας την προσφορά στα ορυκτά καύσιμα, μειώνοντας έτσι τις τιμές άρα και το κόστος ενέργειας, καθιστώντας την χώρα του πόλο έλξης για τις επιχειρήσεις διεθνώς.

Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής

Την ίδια ώρα που οι αντικρουόμενες πολιτικές τραβούν το σκοινί σε αντίθετες κατευθύνσεις, το κλίμα επιδεινώνεται. Οι μεγάλες δασικές πυρκαγιές, οι πλημμύρες και η αύξηση των θερμών ημερών στην Ευρώπη είναι κατά κύριο λόγο αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής. Η υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το κλίμα Copernicus Climate Change Service (C3S) που ερευνά τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Ευρώπη και ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός (ΠΜΟ) του ΟΗΕ, σε πόρισμά τους υποστηρίζουν, ότι από το 2020 και μετά ακολούθησαν τα τρία πιο θερμά έτη στην Ευρώπη. Το 2020 η θερμοκρασία αυξήθηκε κατά έναν βαθμό Κελσίου, σε σύγκριση με την περίοδο 1991-2020, ενώ το 2023 παρατηρήθηκαν πολύ μεγάλες δασικές πυρκαγιές, πλημμύρες και κατολισθήσεις.

Οι υψηλές θερμοκρασίες είχαν ανησυχητικές επιπτώσεις στις ευρωπαϊκές χώρες, ενώ επιτάχυναν το λιώσιμο των πάγων. Τα τελευταία δύο χρόνια οι πάγοι των Άλπεων μειώθηκαν κατά 10%, σύμφωνα με εκτιμήσεις του C3S. Η μεγάλη αύξηση της θερμοκρασίας οδηγεί σε καταστροφικές πυρκαγιές και οι μεγαλύτερες παρατηρήθηκαν στην Ελλάδα, όπου οι εκτάσεις που κάηκαν είναι διπλάσιες από την έκταση της Αθήνας.

Παράλληλα, είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό σύμφωνα με τους συγγραφείς της εισήγησης, ότι αν και η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Α.Π.Ε.) είναι περισσότερη από αυτή που παράγεται από ορυκτά καύσιμα τα δύο τελευταία χρόνια, εντούτοις το 2023 υπήρξε αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Τέλος, ειδικοί επιστήμονες χρησιμοποιούν όλο και συχνότερα τον όρο θερμικό άγχος για να χαρακτηρίσουν τις ψυχολογικές επιπτώσεις που προκαλούνται από τη σφοδρότητα των έντονων φυσικών φαινομένων ειδικά στα μικρά παιδιά, τους υπερήλικες και τα άτομα με χρόνιες παθήσεις.

Αποτελεσματικότητα Συνόδων

Από πολλές πλευρές εκφράζονται μεγάλες και βάσιμες επιφυλάξεις για την αποτελεσματικότητα των συνόδων του Ο.Η.Ε. για το κλίμα. Διάφορες οικολογικές οργανώσεις θεωρούν ότι οι σύνοδοι αυτές ελέγχονται από τους μεγάλους ρυπαντές, όπως οι Η.Π.Α. και η Κίνα, οι οποίες δεν πειθαρχούν στις αποφάσεις για την απανθρακοποίηση και προωθούν τη χρήση των ορυκτών καυσίμων με διάφορους τρόπους.

Παράλληλα, η οργάνωση KickBigPolluters υποστηρίζει ότι στην σύνοδο του Μπακού συμμετείχαν 1.773 εκπρόσωποι των λόμπι των γαιανθράκων, του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, οι οποίοι δεν εμφανίζονταν αυτοτελώς εκπροσωπώντας διάφορες εταιρείες, αλλά ήταν μέλη των αντιπροσωπειών των διαφόρων χωρών για να μπορούν να ασκούν μεγαλύτερη επιρροή.

Είναι αναντίρρητο, ωστόσο, ότι οι πολιτικές για το περιβάλλον μπορεί να έχουν αποτέλεσμα μόνο να εφαρμοστούν εργαλεία ρύθμισης της αγοράς και των ιδιωτικών συμφερόντων, τα οποία διεκδικούν την πλήρη εναρμόνιση των μέτρων με τις επιδιώξεις τους. Ειδάλλως, οι διεθνείς συνθήκες και οι αντίστοιχες αποφάσεις, εκφυλίζονται σε παραπλανητικές επιδείξεις πράσινων επιδιώξεων και ιδιοτελούς παρασκηνίου.

Πρέπει να τονιστεί εμφατικά ότι εκκλήσεις των επιστημόνων και οι ανάγκες των πολιτών δεν μπορούν να παραμεριστούν μπροστά στην υποκρισία, την διγλωσσία και την εσκεμμένη καθυστέρηση που, δυστυχώς, παρατηρήθηκε και σε αυτή την σύνοδο.

Ανάγκη για συμπεριληπτική μετάβαση

Σαφώς, οι πολιτικές προστασίας του περιβάλλοντος πρέπει να είναι πολύ υψηλά στην ιεραρχία των πρωτοβουλιών κάθε χώρας, ειδικά σε όσες επιβαρύνουν συστηματικά και δυσανάλογα τον πλανήτη.

Παράλληλα, ωστόσο, πρέπει να υπάρξει ειδική μέριμνα για τις αναταράξεις και τα επίχειρα των αλλαγών για να επιτευχθεί η κοινωνική συναίνεση, που είναι τόσο απαραίτητη για την συμμετοχή όλων στην προσπάθεια για την διατήρηση των οικοσυστημάτων.

Οι πολιτικές για το κλίμα πρέπει να είναι άμεσες, δίκαιες και ολιστικές. Η I.P.U. έχει εκδώσει ένα περιεκτικό κείμενο για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης με τίτλο 10 actions to strengthen national climate commitments. Σε αυτή την διακήρυξη, ο δεύτερος δεσμευτικός στόχος είναι να ληφθούν υπόψη οι ανάγκες των κοινωνιών, να μπουν οι άνθρωποι στο κάδρο των λύσεων και να διασφαλιστεί ότι οι στόχοι είναι βιώσιμοι και συμπεριληπτικοί.

Αυτό μεταφράζεται, όπως έχω αναφέρει ξανά, ότι οι δράσεις για την ανάσχεση της κλιματικής κρίσης, δεν πρέπει να παράγουν νέες ή να οξύνουν υφιστάμενες ανισότητες.

Το παράδειγμα των λιγνιτικών περιοχών της χώρας μας, οι οποίες ήρθαν αντιμέτωπες με την βίαιη, πρόχειρη και αλλοπρόσαλλη κυβερνητική απόφαση για κλείσιμο των μονάδων, χωρίς καμία ουσιαστική πρόνοια για την αντιμετώπιση των κοινωνικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών συνεπειών είναι γνωστό.

Μέχρι τώρα, ο απολογισμός, διεθνώς αλλά και στην χώρα μας είναι αποθαρρυντικός. Η προστασία του περιβάλλοντος, αλλά και η αντιμετώπιση των αναγκών των πολιτών είναι σε δεύτερη μοίρα μπροστά στα συμφέροντα και τις επιδιώξεις των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων.

Η Cop 29, ήταν ακόμα χαμένη ευκαιρία, καθώς οι αποφάσεις της, αν υλοποιηθούν, είναι ελλιπείς και αναντίστοιχες με τις εξελίξεις.

https://energypress.gr/news/cop29-akoma-mia-hameni-eykairia-gia-periballon-kai-toys-anthropoys