ΕΛΣΤΑΤ> H εξόρυξη άνθρακα και λιγνίτη απογείωσε τον τζίρο της Ελληνικής Βιομηχανίας. Πρωτιά του λιγνίτη και στη Γερμανία

Αύξηση κατά 13,4% του Δείκτη Κύκλου Εργασιών Ορυχείων – Λατομείων

 

 Στην πρώτη θέση της ηλεκτροπαραγωγής της Γερμανίας βρέθηκε ο λιγνίτης τον Ιούλιο, για πρώτη φορά από το Σεπτέμβριο του 2020.

 

Όπως δείχνουν τα στοιχεία του ινστιτούτου Φράουνχοφερ, οι λιγνιτικές μονάδες της χώρας παρήγαγαν 7,29 τεραβατώρες τον περασμένο μήνα.

 

Παράλληλα, σημειώθηκε χαμηλή αιολική παραγωγή και υψηλές τιμές φυσικού αερίου που επηρέασαν την εξίσωση.

 

 

Στην Ελλάδα τώρα εκρηκτική άνοδο εμφάνισε τον Αύγουστο ο ετήσιος τζίρος στον κλάδο της ελληνικής βιομηχανίας, δίνοντας συνέχεια στην ισχυρή ανάκαμψη των τελευταίων μηνών, σημειώνει το σχετικό ρεπορτάζ του moneyreview.gr.

 

Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ):

 

Ο γενικός δείκτης κύκλου εργασιών στη βιομηχανία (σύνολο εγχώριας και εξωτερικής αγοράς), σε σύγκριση με τον αντίστοιχο δείκτη του Αυγούστου 2020, παρουσίασε αύξηση 31,6%.

Ο γενικός δείκτης κύκλου εργασιών στη βιομηχανία, σε σύγκριση με τον αντίστοιχο δείκτη του Ιουλίου 2021, παρουσίασε μείωση 17,1%.

Ο μέσος γενικός δείκτης του δωδεκαμήνου Σεπτεμβρίου 2020 – Αυγούστου 2021, σε σύγκριση με τον αντίστοιχο δείκτη του δωδεκαμήνου Σεπτεμβρίου 2019 – Αυγούστου 2020, παρουσίασε αύξηση 10,1%.

 

Η ετήσια άνοδος κατά 31,6%, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, οφείλεται στους παρακάτω τομείς:

 

Αύξηση κατά 31,8% του Δείκτη Κύκλου Εργασιών Μεταποίησης. Στην αύξηση αυτή συνέβαλαν κυρίως οι μεταβολές των δεικτών των διψήφιων κλάδων: παραγωγής οπτάνθρακα και προϊόντων διύλισης πετρελαίου, ποτοποιίας, παραγωγής βασικών μετάλλων, κατασκευής μεταλλικών προϊόντων.

 

Αύξηση κατά 13,4% του Δείκτη Κύκλου Εργασιών Ορυχείων – Λατομείων. Η αύξηση αυτή προήλθε από τις μεταβολές των δεικτών των διψήφιων κλάδων: εξόρυξης άνθρακα και λιγνίτη – άντλησης αργού πετρελαίου και φυσικού αερίου – υποστηρικτικών δραστηριοτήτων εξόρυξης, λοιπών ορυχείων και λατομείων.

 

Όσον αφορά τους επιμέρους κλάδους δραστηριοποίησης, ξεχώρισε η εξόρυξη άνθρακα και λιγνίτη – άντληση αργού πετρελαίου και φυσικού αερίου – υποστηρικτικές δραστηριότητες εξόρυξης, η οποία εκτινάχθηκε κατά 466%. Φυσικά, αυτό οφείλεται τόσο στην σαφώς υψηλότερη ζήτηση σε σχέση με τον Αύγουστο του 2020, όσο και στην εν εξελίξει ενεργειακή κρίση.

 

Κατά 53% ενισχύθηκε και η βιομηχανία δέρματος – δερμάτινων ειδών, ενώ η ποτοποιία αυξήθηκε κατά 35,8% και η κατασκευή ηλεκτρολογικού εξοπλισμού κατά 34%.

 

Υπενθυμίζεται ότι τον Αύγουστο του 2021, η βιομηχανική παραγωγή σημείωσε αύξηση 10,1% σε σχέση με τον Αύγουστο του 2020, με αποτέλεσμα ο μέσος δείκτης του τελευταίου 12μήνου να καταγράψει άνοδο κατά 9,5%.

 

 

Την επομένη που άρπαξε η φωτιά στη Βαρυπόμπη, πήρα νωρίς το πρωί ένα ταξί να πάω στο αεροδρόμιο. Άκουσα καθ’ οδόν τόσες πολλές ανοησίες για το επερχόμενο ολοκαύτωμα από την κλιματική αλλαγή, που άρχισα μέσα στο αεροπλάνο να γράφω ένα σημείωμα για το θέμα. Το σημείωμα έγινε ένα μικρό δοκίμιο το οποίο συνέπτυξα τελικά σε ένα μικρό άρθρο που έγινε δεκτό για δημοσίευση από μία Κυριακάτικη εφημερίδα. Μετά από 1,5 μήνα αναμονής χωρίς αποτέλεσμα, αποφάσισα λόγω της επικαιρότητας του, να το αναρτήσω εδώ για όσους ενδιαφέρονται και έχουν την υπομονή να το διαβάσουν. Έρρωσθε

 

Γράφει ο Σάκος Οικονομόπουλος [Ιδρυτής και Διευθύνων Σύμβουλος στην εταιρεία ΖΗΝΩΝ Ρομποτική]

Η σημερινή κρίση κόστους του ηλεκτρισμού στη χώρα οφείλεται κυρίως στην εσπευσμένη διακοπή λειτουργίας σχεδόν όλων των λιγνιτικών μονάδων χωρίς την εξασφάλιση της αντικατάστασής τους από μονάδες άλλης τεχνολογίας με ισόποση παραγωγική δυνατότητα και κόστος και χωρίς εξάρτηση από εξωγενείς παράγοντες, όπως το φυσικό αέριο και τα δικαιώματα ρύπων. Η αστοχία της αντικατάστασης του λιγνίτη από φυσικό αέριο αναδεικνύεται και από το γεγονός ότι το άθροισμα των εκπομπών από τις μονάδες λιγνίτη και φυσικού αερίου παρέμεινε σχεδόν σταθερό από το 2016 έως το 2020.

Ο αναλογικός επιμερισμός της ευθύνης για τις εκπομπές ρύπων από την ΕΕ υπήρξε εξαιρετικά επιζήμιος για την Ελλάδα που έσπευσε να γίνει πρωταθλήτρια της απολιγνιτοποίησης, χωρίς αυτό να είναι ούτε απαραίτητο, ούτε υποχρεωτικό. Σημειώνω ότι όταν το 2017 η Ελλάδα παρήγαγε 70,000 τόνους CO2, η Πολωνία – που παρήγαγε 320,000-δεσμεύτηκε να ολοκληρώσει την απολιγνιτοποίηση το 2045…

Από τα στατιστικά στοιχεία που δημοσίευσε το Ερευνητικό κέντρο της Ίσπρα (JRC/2018) σχετικά με τις εκπομπές CO2,σημειώνω τα ακόλουθα:

1) Το 2017 η Ελλάδα εξέπεμψε 70,000 τόνους CO2, δηλαδή το 2% του συνόλου των ευρωπαϊκών εκπομπών.

2) Οι εκπομπές CO2 των ηφαιστείων ανέρχονται σε 200 εκ. τόνους ετησίως.

3) Οι εκπομπές συνολικά από την φύση ανέρχονται σε 3 δις. εκ. (3×10 στην 15η) τόνους ετησίως.

4) Οι εκπομπές της Κίνας και της Τουρκίας τετραπλασιάστηκαν και τριπλασιάστηκαν αντίστοιχα μεταξύ 1990 και 2017, στοιχείο που αντανακλά την αύξηση της βιομηχανικής τους παραγωγής για λογαριασμό τρίτων. Μεταξύ αυτών και η Γερμανία, η οποία μειώνει έτσι το δικό της κόστος ρύπων και επιπλέον εξάγει ατελώς στην Ελλάδα τα προïόντα που παράγει στη Τουρκία.

5) Η απολιγνιτοποίηση στην Ελλάδα εκβιάστηκε από το σύστημα δικαιωμάτων ρύπων και το αδιαφανές σύστημα δημοπρασίας τους που η Ελλάδα μπορούσε κάλλιστα να αμφισβητήσει στο πλαίσιo του άρθρου 5 περί αναλογικότητας και επικουρικότητας της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τις υποκρυπτόμενες κερδοσκοπικές μεθοδεύσεις στις δημοπρασίες ρύπων και την τιμή του φυσικού αερίου, καλείται να πληρώσει αδρά η χώρα μας. Το αποτέλεσμα είναι καταστροφικό. Ενέργεια την οποία παρήγαγε με κόστος 32 ευρώ την MWh (Energypress, 26-7-2019), αγόρασε σήμερα προς 257 ευρώ.

Οι λιγνιτικές μονάδες της ΔΕΗ παρήγαγαν το 2011 28,000 GWh προσφέροντας, επιπλέον, χιλιάδες θέσεις εργασίες και θέρμανση στους όμορους των λιγνιτωρυχείων νομούς. Η αγορά ισόποσης ενέργειας στην σημερινή τιμή επί ένα χρόνο θα κοστίσει περί τα 6,3 δις. ευρώ περισσότερο. Δηλαδή, η ζημιά σε 1 χρόνο από την απολιγνιτοποίηση θα είναι όση η επιδότηση του ταμείου ανάκαμψης για επενδύσεις σε ΑΠΕ. Και μέχρι οι επενδύσεις αυτές να μπορέσουν να παράγουν 28,000 GWh ετησίως, τρομάζω να υπολογίσω το ύψος του κόστους για την εθνική οικονομία.

Το ερώτημα επιπλέον που τίθεται είναι κατά πόσο το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής οφείλεται στις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου.

Από τα στοιχεία του JRC/18 προκύπτει ότι τα παγκοσμίως παραγόμενα 20 περίπου εκ. τόνοι CO2 από ορυκτά καύσιμα είναι το ένα δέκατοτων εκπομπών των ηφαιστείων και τα 7 δισεκατομμυριοστά των 3000 γιγατόνων που εκπέμπει η φύση. Διερωτάται κανείς γιατί τα ορυκτά καύσιμα ενοχοποιούνται τόσο για την κλιματική αλλαγή;

Ίσως επίσης αξίζει να θυμηθούμε τον Joseph Fourier (1768-1830), αυθεντία στη μετάδοση της θερμότητας, που έγραφε στο άρθρο του Remarques générales sur les températures du globe Terrestre: «..στα υπό μελέτη φαινόμενα ισχύει η ιδιότητα της ευστάθειας που παρουσιάζουν όλα τα φαινόμενα του σύμπαντος».

Θα προσθέσω τα ακόλουθα:

1) Τα διαθέσιμα στοιχεία θερμοκρασιών, φυσικών και ανθρώπινων εκπομπών αερίων, καθώς και της διάδοσης θερμικών φορτίων από τη γη και το διάστημα, δεν επιτρέπουν ασφαλή συμπεράσματα ως προς την κλιματική αλλαγή, που θεωρείται ότι αποδεικνύεται από την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 0,6 βαθμούς.

2) Aν η άνοδος θερμοκρασίας σε μια περιοχή του κόσμου αποτελεί τεκμήριο κλιματικής αλλαγής, τότε μπορεί κάλλιστα κάποιος να πει ότι το φαινόμενο βρίσκεται σε αποδρομή ήδη από το 1934 που σημειώθηκαν οι μεγαλύτερες θερμοκρασίες στην Αμερική μεταξύ 1880 και 2000 (NASA/GISS). Ενδεχομένως μάλιστα από την εποχή της αρχαίας Ελλάδας, εάν βασιστούμε στις απεικονίσεις της εποχής με τους ανθρώπους με χλαμύδες, χωρίς παλτό και γάντια, τεκμήριο που παραπέμπει σε θερμότερο κλίμα από σήμερα.

 

 

3) Να θυμίσω τέλος ότι μεταξύ 1300 και 1900 υπήρξαν πολλές περίοδοι ψύξης και θέρμανσης μεγάλων περιοχών του κόσμου, φαινόμενο γνωστό ως «μικρή εποχή των παγετώνων». Το φαινόμενο αποδίδεται σε σειρά αιτιών, όπως οι αλλαγές στην ένταση της ηλιακής ακτινοβολίας, η δραστηριότητα των ηφαιστείων, η μετατόπιση του άξονα περιστροφής της γης και, σημαντικότερη ίσως όλων, η αυξομείωση της ηλιακής ακτινοβολίας, που ενδεχομένως καταδεικνύουν οι εμφανιζόμενες σποραδικά κηλίδες του ήλιου (Climatic changes driven by variations in solar activity, The Holocene, 12).

4) Οι παρατηρούμενες κλιματικές αλλαγές οφείλονται στις δυνάμεις του πλανήτη και του Σύμπαντος.

Δεδομένων των ανωτέρω, ίσως έφτασε η στιγμή να σχεδιάσει η Ελλάδα τη δική της πολιτική για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με αποκλειστικό γνώμονα το εθνικό συμφέρον:

1) Να θέσει σε λειτουργία όλες τις λιγνιτικές μονάδες που έκλεισε και να αξιοποιήσει τα λιγνιτικά της αποθέματα, που επαρκούν για τουλάχιστον 45 χρόνια.

2) Να επενδύσει σε τεχνολογίες περιορισμού των εκπομπών CO2.

3) Να επενδύσει στις ΑΠΕ με προτεραιότητα τα υδροηλεκτρικά έργα.

4) Να ζητήσει moratorium στην εφαρμογή της πολιτικής των δικαιωμάτων ρύπων και σε περίπτωση άρνησης να επιβάλει μονομερώς τέλη άνθρακα σε όλα τα δήθεν ευρωπαϊκά προϊόντα που κατασκευάζονται σε τρίτες χώρες και εισάγονται ατελώς στην Ελλάδα.

5) Να εισαγάγει σε δημόσια διαβούλευση την κατασκευή σύγχρονης μονάδας παραγωγής με ατομική ενέργεια, επένδυση με τεράστια μακροπρόθεσμα οικονομικά, πολιτικά και στρατηγικά οφέλη (βλ. Σ.Οικονομόπουλος, Ο πόλεμος της Τροίας δεν τελείωσε, Εστία, 2020).

Για το τέλος κάτι από τις επιπτώσεις των κλιματικών μεταβολών στον πολιτισμό. Ο μεσαιωνικός μικρός παγετός έχει αποτυπωθεί σε πίνακες της εποχής όπως ο εικονιζόμενος του Pieter Brueghel του πρεσβύτερου. Ενδιαφέρουσα επίσης είναι η υπόθεση κάποιων ότι ο θαυμαστός ήχος των Στραντιβάριους οφείλεται στις ιδιότητες που απέκτησαν τα ξύλα της εποχής λόγω της υπερβολικής θερμικής συστολής από το παρατεταμένο ψύχος.

Το ενδιαφέρον μου για την ρύπανση της ατμόσφαιρας προήλθε από την επαφή με μία ελληνογαλλική ομάδα ερευνητών και μηχανικών που το 2002 ζήτησαν από την επιχείρηση μου να στηρίξει επενδυτικά την ανάπτυξη ενός συστήματος βασισμένου στις τεχνολογίες Lidar για την μέτρηση ατμοσφαιρικών ρύπων. Επενδύσαμε τότε 700,000 ευρώ και ιδρύσαμε την εταιρεία Raymetrix που σήμερα μεσουρανεί διεθνώς.

Έκτοτε παρακολουθώ το θέμα και από την επιστημονική του πλευρά και από την πολιτική που διογκώθηκε υπερβολικά και επισκίασε την πρώτη.

 

Για να γίνω λίγο πιο σαφής, από το πρώτο μου άρθρο το οποίο προκάλεσε και κάποιες ατεκμηρίωτες αντιρρήσεις, τα επιστημονικά δεδομένα σήμερα δεν επιτρέπουν την άνευ ενστάσεων αποδοχή της υπόθεσης ότι οι ανθρώπινες δραστηριότητες είναι οι πρωταγωνιστές της κλιματικής αλλαγής. Δεν αποκλείεται, αλλά δεν αποδεικνύεται κι όλας. Γι αυτό και υποστηρίζω την λήψη μέτρων για την μείωση των εκπομπών και γενικότερα της μόλυνσης του περιβάλλοντος. Au bénéfice du doute.

 

Αυτό όμως που δεν δέχομαι, είναι να θυσιάσει η χώρα μου την οικονομία της και ενδεχομένως την ομαλή ηλεκτροδότηση της ακόμα και σε περίπτωση πολέμου ή άλλων γεωπολιτικών αναταραχών χάριν της γραφειοκρατίας των Βρυξελλών και του θρησκευτικού φανατισμού των κατ’ επάγγελμα οικολόγων.

 

Θέλω να αντιμετωπίσω καλόπιστα όλα τα αρνητικά σχόλια που έγιναν και που στη πλειοψηφία τους επικαλούνται αορίστως κάποια επιστημονική πεποίθηση υπέρ της κλιματικής αλλαγής επειδή απλά συναινεί σε αυτήν, και πάλι αορίστως, η μεγάλη πλειοψηφία της σχετικής επιστημονικής κοινότητας. Αντιπαρέρχομαι τα κλισέ περί αρνητισμού, Τραμπισμού και τα παρόμοια, διότι υποβιβάζουν το επίπεδο της συζήτησης.

 

Ομολογώ πάντως ότι ξαφνιάστηκα από τα επιχειρήματα του είδους “απαξιώ να αποδείξω ότι η γη δεν είναι επίπεδη” και τα παρόμοια. Κι αυτό γιατί οι εκφραστές τους, κατ΄επίφαση ή φαντασία επιστήμονες, δεν αντιλαμβάνονται ότι μετέρχονται τα ίδια επιχειρήματα που έστειλαν τον Giordanο Bruno στη φωτιά, μη τυχόν και χάσουν η Γη και οι οικολόγοι το μονοπώλιο της ζωής. Όσοι ασχολούνται με το θέμα θα γνωρίζουν τις περιπέτειες του Bjørn Lomborg (The Skeptical Environmentalist, 2001) από το επίσημο κράτος στην Δανία και από φανατικούς περιβαλλοντολόγους επειδή τόλμησε να αμφισβητήσει την πεποίθηση τους ότι η θερμοκρασία του πλανήτη θα αυξηθεί λίαν προσεχώς κατά 6 βαθμούς.

 

Εν πάση περιπτώσει η αποδοχή της υπόθεσης της κλιματολογικής αλλαγής δεν είναι τόσο καθολικά αποδεκτή όσο ακούγεται, γι’ αυτό και επιβάλλεται ήρεμη και κριτική αντιμετώπιση των δεδομένων και των θεωριών. Επειδή είχα την τύχη να υπηρετήσω την επιστημονική και τεχνολογική έρευνα από όλα τα μετερίζια (ερευνητής, καθηγητής, επιχειρηματίας και γραφειοκράτης) μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι όταν μία θεματολογία γίνει της μόδας, όλα τα ερευνητικά κονδύλια την θωπεύουν.

 

Μπορείτε να φανταστείτε την ύπαρξη σήμερα ερευνητή που να αναζητήσει χρηματοδότηση για να αποδείξει ότι δεν υπάρχει κλιματική αλλαγή; Προφανώς όχι. Πλην όμως υπάρχουν κατά χιλιάδες ερευνητές που την αμφισβητούν όπως ανέφερα και στο προηγούμενο άρθρο μου.

 

Το θέμα μου όμως δεν είναι αυτό σήμερα. Απλά θέλω να ικανοποιήσω την περιέργεια και φιλομάθεια όσων ενδιαφέρονται να μάθουν λίγα περισσότερα για το ιστορικό επιστημονικό υπόβαθρο του θέματος που συζητάμε. Όπως ανέφερα, το προηγούμενο άρθρο ήταν το πολιτικό μέρος ενός ευρύτερου δοκιμίου που έγραψα. Κατωτέρω, ένα απόσπασμα του επιστημονικού του μέρους, για όσους ενδιαφέρονται.

 

Περί του φαινομένου του Θερμοκηπίου – Ολίγα επιστημονικά

Στο φαινόμενο του θερμοκηπίου αναφέρθηκε έμμεσα για πρώτη φορά ο Jean-Baptiste-Joseph Fourier (1768-1830) στο άρθρο του με τίτλο Remarques générales sur les temperatures du globe Terrestre et des espaces planétaires το οποίο δημοσίευσε το 1824 στον 7ο τόμο των Annales de chimie et de physique που εξέδιδε ο Gay-Lussac στο Παρίσι.

 

Στο άρθρο αυτό διατύπωσε μερικές γενικές παρατηρήσεις για τις θερμοκρασίες της Γης και του διαστήματος. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονταν η σχεδόν προφανής σήμερα θέση ότι αν δεν υπήρχε η ατμόσφαιρα η θερμοκρασία στην επιφάνεια της Γης θα ήταν πολύ χαμηλότερη. Οι σχετικές παρατηρήσεις του απέδωσαν την πατρότητα της διατύπωσης του φαινομένου του θερμοκηπίου (J.R.Fleming, Joseph Fourier, the “greenhouse effect”, and the quest for a universal theory of terrestrial temperatures, Endeavour, Volume 23, Issue 2, 1999, Pages 72-75 ).

 

O Fourier ήταν Γάλλος μαθηματικός και φυσικός γνωστός από την ιδιοφυή ανάπτυξη κάθε συνάρτησης μίας μεταβλητής σε άθροισμα σειράς ημιτόνων πολλαπλασίων της μεταβλητής, γνωστή ως ανάλυση Φουριέ. Στον ίδιο πιστώνεται και ο μετασχηματισμός που φέρει το όνομα του με τον οποίο συνδέονται οι περιγραφές ενός φαινομένου στον χρόνο και στον χώρο/συχνότητα. Τον εισήγαγε το 1822 στην αναλυτική θεωρία για την θερμότητα, τη διάδοση της οποίας περιέγραψε με μία διαφορική εξίσωση μερικών παραγώγων με την οποία μελέτησε και τα φαινόμενα στα οποία αναφέρεται στο υπό συζήτηση άρθρο του.

 

Σχετικά με τις θερμοκρασίες της γης θέλω να επισημάνω μερικές παρατηρήσεις του που σχετίζονται με το υπό συζήτηση θέμα και ισχύουν ανέκαθεν κι ας νομίζουν πολλοί ότι τα ισχύοντα για το κλίμα ανακαλύφτηκαν πριν λίγες μέρες.

Η θερμοκρασία της γήινης σφαίρας διαμορφώνεται από τρεις πηγές:

1. Η Γη ζεσταίνεται από τις ακτίνες του ήλιου

2. Συμμετέχει στην κοινή θερμοκρασία του διαστημικού χώρου που διαμορφώνεται από το σύνολο των άστρων που τον περιβάλλουν.

3. Η γη διατηρεί στο εσωτερικό της μέρος της αρχικής θερμότητας που κατείχε όταν σχηματίστηκε.

 

Μετρήσεις προς το βάθος της γης δείχνουν ότι η θερμοκρασία ανεβαίνει κατά ένα βαθμό κάθε 32 περίπου μέτρα με τον ρυθμό να μειώνεται πολύ αργά με τον χρόνο. Στους ωκεανούς και τις λίμνες η συνεχής κίνηση των ψυχρών υδάτινων μαζών προς το βάθος και η εναλλαγή θερμότητας με την ατμόσφαιρα δημιουργούν τεράστια ρεύματα.

Αν και η θερμοκρασία σε κάποιο βάθος διατηρείται σταθερή, στα ρηχά στρώματα αυξομειώνεται συνεχώς με την είσοδο της θερμότητας πλησίον του ισημερινού και την απαγωγή της στους πόλους (Fourier, σελ.144).

 

Η θερμοκρασία σε κάθε σημείο του πλανήτη διαμορφώνεται από τις κινήσεις των νερών και του αέρα, την έκταση των θαλασσίων και το σχήμα και το ύψος των γήινων εκτάσεων, τις ανθρώπινες δραστηριότητες και τις τυχαίες αλλαγές της επιφάνειας της Γης.

 

Τον ρόλο της ατμόσφαιρας στη διαμόρφωση των θερμοκρασιών στον πλανήτη διαφώτισε ο Fourier εμπνεόμενος, λέει ο ίδιος (σελ.153), από ένα πείραμα του Horace Bénédict de Saussure (1740–1799). Ο πολυπράγμων αυτός Ελβετός φυσικός και αλπινιστής κατασκεύασε έναν ηλιακό φούρνο τοποθετώντας, παράλληλα προς τη βάση ενός δοχείου και σε κάποια απόσταση μεταξύ τους, γυάλινες πλάκες. Απέδειξε στην ουσία ότι η ορατή ακτινοβολία διαδίδεται μέσω των γυάλινων επιφανειών και μετασχηματίζεται σε αόρατη ακτινοβολία η οποία δεν μπορεί να τις διαπεράσει κατά την αντίθετη κατεύθυνση και να επιστρέψει στον αέρα.

 

Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στην ατμόσφαιρα με την διαφορά ότι οι μάζες του αέρα που την διαμορφώνουν δεν είναι ισότροπες ούτε σε πυκνότητα, ούτε σε διαφάνεια, ούτε σε κινητικότητα, με αποτέλεσμα να είναι διαπερατές από την θερμότητα που συγκεντρώνεται στην επιφάνεια της γης και ανακλάται προς το διάστημα. Χωρίς να το κατονομάζει, ο Fourier εξηγεί για πρώτη φορά το φαινόμενο του θερμοκηπίου στο οποίο οφείλεται και η διατήρηση στις εύκρατες ζώνες της Γης θερμοκρασιών που επιτρέπουν την ανάπτυξη της φύσης και την διαβίωση του ανθρώπου.

 

Στη συνέχεια, και μέχρι το τέλος του άρθρου του (σελ.159-167), ο Fourier αναλύει τους νόμους που διέπουν την διάδοση της θερμότητας εντός στερεάς σφαίρας που θερμάνθηκε αρχικά με την εμβάπτιση της σε ένα οποιοδήποτε μέσον και εν συνεχεία μεταφέρθηκε σε ένα ψυχρό. Αναφέρεται στο θέμα της θερμοκρασίας της Γης το οποίο θεωρεί ως ένα από τα σπουδαιότερα αντικείμενα της κοσμολογίας.

 

Με λίγα λόγια, τα συμπεράσματα του καταλήγουν στο ότι κατά την διάρκεια των αιώνων θα υπάρξουν μεγάλες αλλαγές στις εσωτερικές θερμοκρασίες της Γης ενώ οι αλλαγές επί της επιφανείας της έχουν συντελεστεί και οι οποιεσδήποτε απώλειες θερμότητας δεν μπορούν να ψύξουν το κλίμα χωρίς αυτό να σημαίνει ότι για διαφόρους άλλους λόγους δεν θα υπάρξουν τοπικές αλλαγές.

 

Η πρόοδος των κοινωνιών και η δραστηριότητα της φύσης μπορούν να μεταβάλλουν σε μεγάλη κλίμακα την επιφάνεια του εδάφους, την κατανομή των υδάτων και τις μεγάλες μετατοπίσεις του αέρα. Τα φαινόμενα αυτά μπορούν, σε βάθος αιώνων, να αλλάξουν την μέση θερμοκρασία.

 

Αναφορικά με την εσωτερική θερμότητα της Γης, η διάδοση της προς την επιφάνεια είναι μετρήσιμη και μπορεί στη διάρκεια ενός αιώνα να λειώσει μία κολώνα πάγου επιφάνειας ενός τετραγωνικού μέτρου και ύψους τριών. Η παρατήρηση αυτή είναι σημαντική αναφορικά με την αύξηση της θερμοκρασίας στην οποία προφανώς συμμετέχει η διάδοση της εσωτερικής θερμότητας της Γης.

 

Για τη συζήτηση που θα ακολουθήσει θα ήθελα να κρατήσουμε κατά νου τα ακόλουθα σημεία της μελέτης του Fourier:

1) Το φαινόμενο του θερμοκηπίου δεν είναι κάτι καινούργιο που προκάλεσαν οι εκπομπές CO2 από τις ανθρώπινες δραστηριότητες.

2) H Γη αν και με χαμηλούς ρυθμούς, εκλύει θερμότητα στην επιφάνεια της.

3) Οι συγκεντρώσεις θερμότητας στην ατμόσφαιρα μετακινούνται.

 

Τέλος, τελείως en passant, o Fourier διατυπώνει την μεγάλη αλήθεια ότι και για τα υπό μελέτη φαινόμενα ισχύει η ιδιότητα της ευστάθειας που παρουσιάζουν όλα τα φαινόμενα του σύμπαντος.

 

Παίρνω αφορμή από το τελευταίο για να αναφερθώ στο φαινόμενο ή στην αρχή της ομοιόστασης που περιγράφει την ικανότητα ενός έμβιου συστήματος να διατηρεί σε ισορροπία τις βασικές του λειτουργίες.

 

Τον όρο εισήγαγε ο Walter Cannon στο βιβλίο του The Wisdom of the Body (London, 1932) και χρησιμοποίησε εκτενώς ο Norbert Wiener (Cybernetics: Or Control and Communication in the Animal and the Machine is a book written by Norbert Wiener and published, ΜΙΤ Press, 1948) για να εξηγήσει τον αυτοματισμό (αρνητική ανάδραση) των έμβιων όντων να αντιδρούν σε εξωγενείς διαταραχές και να επανέρχονται στην προτεραία κατάσταση ισορροπίας τους.

 

Έχει παρατηρηθεί ότι αυξανομένου του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα πολλά φυτά παρουσιάζουν έντονη ανάπτυξη με αποτέλεσμα την αφαίρεση διοξειδίου από την ατμόσφαιρα. Επίσης, ότι η αύξηση της θερμοκρασίας στους ωκεανούς προκαλεί την ανάπτυξη φυτοπλαγκτού που με την σειρά του εκλύει διμεθυλομεθάνη η οποία προκαλεί συγκέντρωση νεφών και μείωση των θερμικών φορτίων. Όλα αυτά συντείνουν στην λειτουργία ομοιοστατικών διεργασιών στη φύση, υπόθεση που συναντάει την πεποίθηση του Fourier για την ευστάθεια του σύμπαντος.

 

Έκτοτε υπήρξαν πολλές πειραματικές μελέτες και θεωρίες βασισμένες σε απλοποιημένα μοντέλα χωρίς να μπορούμε να εντοπίσουμε κάποια ρηξικέλευθη νέα θεωρία για την εξέλιξη του κλίματος.

 

Ο Ιρλανδός φυσικός JohnTyndall (1820 – 1893) ασχολήθηκε με την αναζήτηση και άλλων παραγόντων που συμβάλλουν στην επιδείνωση του φαινομένου του θερμοκηπίου και αναφέρθηκε στον ρόλο των υδρατμών,

Ανάλογες εργασίες έκανε και ο Σουηδός νομπελίστας Svante Arrhenius (1859 – 1927) ο οποίος εισήγαγε στην συζήτηση το διοξείδιο του άνθρακος, ορμώμενος από την παρατήρηση ότι λόγω της έντονης διάχυσης του από τα ηφαίστεια κατανέμεται σχεδόν ομοιόμορφα στην ατμόσφαιρα, σε αντίθεση με τους υδρατμούς.

 

Οι πειραματικές του μελέτες και οι θεωρητικοί του υπολογισμοί τον οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι το CO2 δρα μακρόχρονα ως ρυθμιστής της θερμοκρασίας του πλανήτη και ότι ενδεχόμενος διπλασιασμός του CO2 σε σχέση με τα επίπεδα του 1896 μπορεί να αυξήσει κατά μέσον όρο τη θερμοκρασία του πλανήτη κατά 5-6 βαθμούς. Με τα δεδομένα της εποχής τοποθέτησε το εν λόγω ενδεχόμενο μετά 3,000 χρόνια. Δώδεκα χρόνια μετά αναθεώρησε τους υπολογισμούς του και συμπέρανε ότι η θέρμανση του πλανήτη μπορεί να συμβεί σε λίγους αιώνες, (Svante Arrhenius, Worlds in the Making. New York: Harper & Brothers, 1980).

 

Στα χρόνια που ακολούθησαν διατυπώθηκαν και επιχειρήματα περί του αντιθέτου, βασιζόμενα στην υπόθεση ότι μία αύξηση της θερμοκρασίας θα αυξήσει και τις νεφώσεις, ή ότι η αύξηση του CO2 δεν προκαλεί ανάλογη φραγή στην ακτινοβολία (Knut Ångström, Knut, Über die Bedeutung des Wasserdampfes und der Kohlensaüres bei der Absorption der Erdatmosphäre, Annalen der Physik 4(3), 1900, p. 720-32).

Παράλληλα εμφανίστηκαν και οι θεωρίες περί ομοιοστατικών ρυθμίσεων με την απορρόφηση του CO2 από τους ωκεανούς και τα φυτά, την αύξηση των νεφώσεων, όπως και το επιχείρημα ότι τα φαινόμενα αυτά συνιστούν αντιδράσεις της φύσης που θα εξελιχθούν σε βάθος αιώνων.

 

Η βασική παράμετρος συναγερμού για την κλιματική αλλαγή είναι η άνοδος της θερμοκρασίας στον πλανήτη. Τις τελευταίες δεκαετίες πραγματοποιούνται ενδελεχείς μετρήσεις σε όλο τον κόσμο και υποθέτω ότι τα δεδομένα θα γίνονται όλο και πιο αξιόπιστα. Αυτό γίνεται από διάσπαρτους μετεωρολογικούς σταθμούς που προφανώς όμως δεν καλύπτουν βουνά, λίμνες, ποτάμια, ερήμους και ωκεανούς και κατά συνέπεια εγείρουν ερωτηματικά ως προς την αξιοπιστία τους.

 

Στην έκθεση του 2020 του Αμερικανικού οργανισμού ωκεανών και ατμόσφαιρας (ΝΟΑΑ) αναφέρεται ότι από το 1880 μέχρι σήμερα, καταγράφεται αύξηση της θερμοκρασίας, συνδυασμένα σε γη και ωκεανούς κατά 0,13 βαθμούς Κελσίου ανά δεκαετία. Λυπάμαι αλλά δεδομένης της αβεβαιότητας των μετρήσεων και των μετακινήσεων των θερμικών φορτίων, άνοδος θερμοκρασίας 0,13 βαθμοί Κελσίου ανά δεκαετία μου φαίνεται εντελώς αβέβαιη.

 

Επιπρόσθετα, ακόμα και σωστή να είναι, η αιτία της αύξησης είναι αδύνατον να επιμεριστεί μεταξύ του φαινομένου του θερμοκηπίου, της ηλιακής δραστηριότητας και των μεταπτώσεων της περιστροφής της Γης.

 

 

 

Το αναξιόπιστο των συμπερασμάτων που εκπορεύονται από επιλεκτικές μετρήσεις των θερμοκρασιών εδώ κι εκεί, αναδεικνύεται επίσης από το γεγονός ότι οι μεγαλύτερες θερμοκρασίες στην Αμερική από το 1880 μέχρι το 2000 σημειώθηκαν το 1934 (Πηγή: NASA/GISS). Αν δηλαδή η βασική υπόθεση της κλιματικής αλλαγής εξαρτάται από την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη λόγω της βιομηχανικής δραστηριότητας, αυτό δεν φαίνεται να επαληθεύεται στο μεγαλύτερο βιομηχανικό κράτος του κόσμου.

 

Τέλος, η συσχέτιση των ανθρώπινων εκπομπών CO2 με την ενδεχόμενη κλιματική αλλαγή δεν επαληθεύεται από τις συγκεντρώσεις του CO2 στο παρελθόν όπως απεικονίζονται στο διάγραμμα του ΝΟΑΑ που παραθέτω. Τα στοιχεία του αποδεικνύουν ότι υπήρξαν σημαντικές αυξομειώσεις που προφανώς δεν είχαν να κάνουν με την δράση των ανθρώπων, αλλά με τις εκλύσεις από τους ωκεανούς, τα ηφαίστεια, την αποσύνθεση οργανικών ουσιών, τις πυρκαγιές των δασών, κ.α.

 

Από 280 μέρη ανά εκατομμύριο (ppm) πριν 400,000 χρόνια μειώθηκαν στα 200 πριν 370,000 χρόνια, αυξήθηκαν στα 300 πριν 350,000 χρόνια, μειώθηκαν ξανά στα 200 πριν 275,000 χρόνια και συνεχίστηκαν οι αυξομειώσεις μέχρι τα 350 ppm περίπου σήμερα, αν οι μετρήσεις του ΝΟΑΑ είναι σωστές. Αυτό σημαίνει ότι οι μεταβολές του CO2 είναι εξαιρετικά αργές, αμφίδρομες και οι επιπτώσεις τους στο κλίμα και την ποιότητα της ατμόσφαιρας συζητήσιμες.

 

Κατά συνέπεια, ακόμα και αν διαπιστώνεται αύξηση των εκπομπών CO2 τα τελευταία χρόνια, αυτό δεν σημαίνει απολύτως τίποτα για την τύχη του πλανήτη. Μπορεί κάλλιστα να συνεχιστεί για 1000 χρόνια, ή ακόμα για 200,000 ακόμη χρόνια, και να υποχωρήσει στη συνέχεια.

 

Η απόδοση της ενδεχόμενης αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη στις εκπομπές αερίων φαντάζει επίσης λίγο έως πολύ αυθαίρετη αν δεχθούμε ότι η θερμοκρασία ήταν μεγαλύτερη στο παρελθόν. Αυτό πιθανόν να ισχύει για τις θερμοκρασίες στην αρχαία Ελλάδα, όπως καταμαρτυρούν οι απεικονίσεις λιονταριών σε αγγεία, αγάλματα και ψηφιδωτά και τα τεκμήρια ύπαρξης ελεφάντων. Και προσπερνώ την μαρτυρία του Ηρόδοτου (Η, 125) ότι κατά τα περί τον Νέστον χωρία εισί και λεόντες πολλοί και βόες και επιτίθεντο στις καμήλες του Ξέρξη με τα στάρια. Προσθέτω επίσης ότι οι αναφορές των αρχαίων συγγραφέων σε χιόνι είναι ελάχιστες. Δύο-τρεις στην Οδύσσεια για χιόνι στις κορυφές των βουνών (Οδύσσεια 19, 205 “ὡς δὲ χιὼν κατατήκετ᾽ ἐν ἀκροπόλοισιν ὄρεσσιν”) και δύο-τρεις από τον Ξενοφώντα όταν διέσχιζε το Αραράτ (Ανάβασις, 4.5.10, “ἐντεῦθεν δὲ τὴν ἐπιοῦσαν ἡμέραν ὅλην ἐπορεύοντο διὰ χιόνος”). Μήπως πράγματι το κλίμα τότε ήταν θερμότερο από σήμερα;

 

Εν πάση περιπτώσει, οι θεωρητικές και πειραματικές έρευνες συνεχίζονται με την ίδια θεματολογία αναζητώντας ακριβέστερες μετρήσεις για τις εκπομπές αερίων, τις επιπτώσεις στο κλίμα και τα μαθηματικά μοντέλα για την άνοδο της θερμοκρασίας ενώ παράλληλα διερευνώνται και οι ποικίλες επιφυλάξεις που τροφοδοτούνται από τις εικασίες περί ομοιοστατικών ρυθμίσεων και το ενδεχόμενο τα φαινόμενα να είναι παροδικά.

 

Αυτά που νομίζω ότι πρέπει τελικά να συγκρατήσουμε από τις μελέτες τα συμπεράσματα και τις εικασίες αυτών που ασχολούνται με το θέμα είναι τα ακόλουθα:

1) Είναι πιθανόν να διανύουμε μία περίοδο κάποιας ενδεχόμενης και απροσδιόριστης με ακρίβεια αύξησης της θερμοκρασίας σε ορισμένα μέρη του πλανήτη.

 

2) Το CO2 επιβαρύνει το φαινόμενο θερμοκηπίου, πλην όμως ο επιμερισμός μεταξύ φυσικών και ανθρώπινων εκπομπών (βιομηχανία, αυτοκίνητα, αεροπλάνα, πλοία) δεν είναι σαφής και επακριβής.

 

3) Οι αντιδράσεις αντιστάθμισης από την ανάπτυξη των φυτών και την απορρόφηση από τους ωκεανούς ή επιβάρυνσης από φαινόμενα όπως το El Nino ή τις εκρήξεις ηφαιστείων δεν έχουν αξιολογηθεί.

 

4) Επειδή πιθανόν το φαινόμενο του θερμοκηπίου επιβαρύνεται από τις ανθρώπινες εκπομπές CO2, φρόνιμον είναι να λαμβάνονται μέτρα για τον περιορισμό τους.