Πτολεμαΐδα: Το προζύμι της χρονιάς με το αγιασμένο Σταυρολούλουδο (Βασιλικό)

Είχαν περάσει από τη Σταύρωση του Ιησού Χριστού τριακόσια περίπου χρόνια. Ο μικρός λόφος τού Γολγοθά είχε σχεδόν εξαφανιστεί, γιατί οι Ρωμαίοι με τη βοήθεια των Εβραίων κατά την παράδοση τον είχαν επιχωματώσει, για να μη μπορούν οι χριστιανοί να ανεγείρουν εκεί ναό χριστιανικό. Αντίθετα όταν ξαναχτίστηκε η Ιερουσαλήμ από τον Αδριανό σαν ειδωλολατρική πόλη με το όνομα Αελία Καπιτολίνα το 125 μ.Χ. είχε ανεγερθεί από τους Ρωμαίους μικρός ναός αφιερωμένος στην θεά Αφροδίτη στο Γολγοθά πάνω από το σημείο που βρισκόταν ο Πανάγιος Τάφος και τοποθέτησαν ένα μεγάλο άγαλμά της θεάς πάνω από το σημείο της Σταύρωσης. Σύμφωνα με την παράδοση το ακριβές σημείο που βρισκόταν ο Γολγοθάς και θαμμένος ο Τίμιος Σταυρός υπέδειξε ένας Εβραίος που λεγόταν Ιούδας με τον εξής τρόπο: είχε παρουσιαστεί στην Αγία Ελένη μια εβραιοπούλα, αυτή υποσχέθηκε ότι θα δείξει τον τόπο που είχε ακούσει από τους παλιότερους, που είναι ο Σταυρός.

Ζήτησε όμως την προστασία της Αγίας γιατί φοβόταν για τη ζωή της. Ήξερε ότι θα τη σκότωναν οι Εβραίοι που μισούσαν θανάσιμα τους Χριστιανούς. Η Αγία Ελένη έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι της για να εξασφαλίσει την προστασία της κοπέλας και εκείνη με τη σειρά της, της υπέδειξε έναν Εβραίο που λεγόταν Ιούδας, ο οποίος γνώριζε το ακριβές σημείο που βρισκόταν θαμμένος ο Τίμιος Σταυρός.

Ο Ιούδας όμως αρνιόταν πεισματικά να υποδείξει τον Άγιο Τόπο, που ήταν θαμμένος ο Σταυρός. Τότε τον κατέβασαν σε ένα ξεροπήγαδο και τον άφησαν 7 μέρες νηστικό, χωρίς ψωμί και νερό. Την έβδομη όμως ο Ιούδας δεν άντεξε και φώναξε να τον βγάλουν και θα τους έδειχνε τον τόπο που σταυρώθηκε ο Χριστός. Πράγματι οδήγησε την Αγία Ελένη στο σημείο εκείνο. Στο μέρος αυτό φύτρωνε ένα φυτό ευωδέστατο που το ονόμασαν βασιλικό χόρτο ή απλά βασιλικό προς τιμήν της Αγίας Ελένης. Πολλές φορές οι Εβραίοι και οι Εθνικοί το είχαν ξεριζώσει, αλλά εκείνο ξαναφύτρωνε πιο δυνατό και πιο ευώδες.

Η Αγία Ελένη προσευχήθηκε τότε στον Κύριο και αμέσως έγινε σεισμός. Σκίστηκε εκεί ο τόπος και από αυτό το βάθος πετάχτηκε ευώδες θυμίαμα. Μόλις είδε το θαύμα ο Ιούδας πίστεψε και έγινε Χριστιανός. Αμέσως άρχισαν οι ανασκαφές και βρέθηκαν οι τρεις σταυροί σ’ ένα μικρό κοίλωμα. Δεν ήξεραν όμως ποιος από τους τρεις ήταν του Χριστού. Εκείνη τη στιγμή εκεί κοντά ήταν μια ετοιμοθάνατη γυναίκα που έπασχε από χρόνια αρρώστια. Τοποθέτησαν πάνω της τους δύο σταυρούς των ληστών, αλλά τίποτα δεν έγινε, μόλις όμως ακούμπησε πάνω της τον τρίτο σταυρό, η γυναίκα που ψυχορραγούσε έγινε αμέσως καλά. Τότε κατάλαβαν ότι αυτός ήταν ο Τίμιος Σταυρός του Κυρίου.

Σύμφωνα με το έθιμο την ημέρα του εορτασμού της Υψώσεως του Σταυρού μοιράζεται βασιλικός γιατί η Αγία Ελένη βρήκε τον Σταυρό του Κυρίου σε ένα χώρο που ήταν κατάφυτος από βασιλικούς και για τον λόγο αυτό ο ιερέας μοιράζει στους πιστούς κλαδάκια βασιλικού. Με τον Αγιασμό και τον βασιλικό της Υψώσεως του Σταυρού φτιάχνεται το προζύμι της νέας χρονιάς που τα παλαιότερα χρόνια οι νοικοκυρές χρησιμοποιούσαν για να ζυμώσουν το ψωμί αλλά και τα πρόσφορα.

...................................................................................................................................................

Πτολεμαΐδα: Το προζύμι της χρονιάς με το αγιασμένο σταυρολούλουδο

 

Με το αγιασμένο από τα χέρια του Ιερέα σταυρολούλουδο, που μοιράζεται σήμερα στους Ναούς, ανήμερα της μεγάλης γιορτής της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, θα παρασκευάσει το προζύμι της χρονιάς ο αρτοποιός Χρυσόστομος Καραγιαννάκης στην Πτολεμαϊδα, συνεχιστής της παράδοσης που έφεραν οι πρόγονοι του από το Γυαλί Τσιφλίκ της Μικράς Ασίας.

 

 

Το σταυρούλουδο, αφού βράσει, «εμβαπτίζεται» στη ζύμη με το νερό και το αλεύρι, κι αυτό γίνεται τρεις συνεχείς ημέρες, σκεπάζεται, για να «δουλέψουν οι ζυμομύκητες και να γίνει το προζύμι που διαρκεί 365 ημέρες», ενώ η ίδια διαδικασία επαναλαμβάνεται την επόμενη χρονιά. Πολλές νοικοκυρές σπεύδουν στο αρτοποιείο για να προμηθευτούν το προζύμι και να παρασκευάσουν  τραχανάδες,  καθώς και για άλλες χρήσεις, ενώ μέσω της προβολής της ΕΡΤ, αρτοποιοί από την Δράμα ζήτησαν και τους εστάλη προζύμι.

 

ΕΡΤ ΚΟΖΑΝΗΣ- ΣΥΝΤΑΞΗ: Mαίρη Κεσκιλίδου